Economi Leol Gref
Diweddarwyd: Awst 2025
Campws Gweithgynhyrchu Uwch Newydd, Y Drenewydd
Rwyf wedi bod yn gefnogwr brwd o Fargen Twf y Canolbarth a bues i'n brysur yn cyflwyno’r achos am fargen o’r fath gyda Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU pan oeddwn i'n Gadeirydd Pwyllgor Economi y Senedd. Bu'r diffyg cynnydd gyda'r Fargen Twf, sy'n fuddsoddiad ar y cyd rhwng Llywodraeth Cymru, Llywodraeth y DU, Cyngor Sir Powys a Chyngor Ceredigion, yn rhwystredig. Mae'n dda gweld prosiectau'n dechrau ymddangos trwy'r Fargen Twf, gan gynnwys Campws Gweithgynhyrchu Uwch newydd yn y Drenewydd, ac ystyriaethau pellach ar gyfer safleoedd datblygu masnachol yn Ardd-lin, Tal-y-bont, y Trallwng a'r Drenewydd.
Bydd y Campws Gweithgynhyrchu Uwch newydd wedi'i leoli wrth y Coleg ar Llanidloes Road. Mae'r cynlluniau'n cael eu datblygu gan Gyngor Sir Powys gyda chyllid ar gyfer y campws gan Fargen Twf y Canolbarth. Mae'r cynlluniau'n cynnwys creu canolfan arloesi/sgiliau ar gyfer gweithgynhyrchu, gan gefnogi busnesau trwy ddarparu prentisiaethau, sgiliau, ymchwil a datblygu. Bydd yn cynnwys parc technoleg amgylchynol ar y safle a'i nod yw datblygu'r sector Sgiliau Gwyrdd ochr yn ochr â gweithgynhyrchu uwch. Mae'n newyddion cadarnhaol i economi Dyffryn Hafren ac rwy'n croesawu'r cynlluniau hyn yn fawr, gyda disgwyl i waith adeiladu'r campws ddechrau yn ddiweddarach eleni (2025).
Buddsoddi mewn seilwaith digidol
Nod y rhaglen ddigidol, sydd hefyd yn cael ei hariannu trwy Fargen Twf y Canolbarth, yw datgloi cyfleoedd economaidd trwy fuddsoddi mewn seilwaith digidol, a chyflymu'r broses o ddarparu seilwaith digidol ledled y Canolbarth. Hyd yma, mae'r rhaglen ddigidol wedi canolbwyntio ar gyflwyno darpariaeth band eang well i'r rhai anodd eu cyrraedd lle nad oes ymyrraeth fasnachol neu gyhoeddus wedi'i chynllunio yn y dyfodol agos, a sut y gellir darparu digon o gysylltedd i'r eiddo hyn. Mae rhagor o fanylion am y prosiect ar gael yn www.tyfucanolbarth.cymru/YRhaglenDdigidol
Adfer Camlas Maldwyn
Rwyf wedi cefnogi'r gwaith adfer i Gamlas Maldwyn erioed, ac rwy’n cwrdd yn rheolaidd â'r tîm ehangach sy'n gweithio ar y broses adfer. Mae'n hanfodol sicrhau dyfodol hirdymor cynaliadwy y gamlas, law yn llaw â gwella cyfleoedd i ymwelwyr, busnesau a'r gymuned.
Mae gwaith adfer y gamlas yn bosibl diolch i gyllid gan Gronfa Ffyniant Bro y DU a gyflwynwyd gan lywodraeth flaenorol San Steffan i gymryd lle cyllid yr UE yn sgil y penderfyniad i ymadael â’r Undeb Ewropeaidd. Bydd y prosiect yn elwa ar gyllid Bargen Twf y Canolbarth i fwrw ymlaen â cham nesaf y gwaith adfer rhwng Llanymynech ac Ardd-lin.
Mae hwn yn ddatblygiad sylweddol, cyffrous ac rwy'n grediniol y bydd yn dod â manteision helaeth i Sir Drefaldwyn, gan helpu i ysgogi buddsoddiad preifat hefyd.
Cyfleusterau chwaraeon newydd Drenewydd Actif
Rwyf wedi cefnogi Drenewydd Actif gyda'i nod o greu gofod cynhwysol a grymusol i hyrwyddo iechyd a llesiant corfforol a meddyliol i holl aelodau ardal y Drenewydd a'r cymunedau cyfagos. Nod y prosiect yw datblygu cyfleusterau ystafelloedd newid a champfa'r clwb chwaraeon, a chreu gofod cymunedol aml-ddefnydd newydd a fydd yn helpu i gynnal pob math o brosiectau a rhaglenni sy'n ceisio grymuso a chynnwys pobl y fro. Rwyf wedi bod yn gweithio gyda Drenewydd Actif ochr yn ochr â'r Cynghorydd Peter Lewington i sicrhau ceisiadau cyllid ar gyfer datblygu'r cyfleusterau hyn, gan gynnwys cais i Chwaraeon Cymru a'r Gronfa Perchnogaeth Gymunedol a sefydlwyd gan lywodraeth flaenorol y DU i gefnogi cymunedau. Mae'n siomedig bod Llywodraeth y DU wedi cau'r Gronfa Perchnogaeth Gymunedol ers hynny ac nad yw ar gael mwyach. Byddaf yn parhau i helpu a chefnogi'r prosiect hwn
Rwyf wrth fy modd bod degau o filiynau o bunnoedd o fuddsoddiad wedi'i sicrhau i'n hardal dros y pedair blynedd diwethaf trwy lywodraeth flaenorol y DU, sydd wedi galluogi prosiectau sylweddol i symud ymlaen. Bydd hyn yn cryfhau ein cynnig twristiaeth ac yn gwneud y Canolbarth yn lle brafiach i ymwelwyr. Gyda newid Llywodraeth y DU fis Gorffennaf diwethaf, roeddwn wedi gobeithio y byddai'r cronfeydd hyn yn parhau - ond yn anffodus mae Llywodraeth y DU wedi cau'r Gronfa Perchnogaeth Gymunedol ers hynny ac nid yw ar gael mwyach. Rhaid cael cronfeydd tebyg fel y gall y Canolbarth, a Sir Drefaldwyn yn arbennig, elwa ar y cyllid a roddwyd ar waith gan y Llywodraeth flaenorol.
Cefnogi ein Sector Twristiaeth
Ddwy flynedd yn ôl, cynhaliodd Llywodraeth Cymru ymgynghoriad i gyflwyno Treth Twristiaeth yma yng Nghymru. Roeddwn i'n siomedig bod Llywodraeth Cymru wedi cadarnhau y byddai'n parhau i fwrw ymlaen â'r cynnig, gyda'r ddeddfwriaeth ddrafft yn cael ei chyflwyno i'r Senedd yn ystod tymor yr hydref 2024. Yn anffodus, pan ddaeth y ddeddfwriaeth hon gerbron y Senedd am y tro olaf, cafwyd pleidlais o blaid gyda chefnogaeth aelodau Llafur a Phlaid Cymru. Bydd yr Ardoll Dwristiaeth Leol yn berthnasol i arosiadau dros nos yng Nghymru os bydd awdurdodau lleol yn dewis ei chyflwyno.
Yn fy marn i, byddai treth twristiaeth yn niweidiol iawn i’r diwydiant twristiaeth a’r economi yn ehangach, yn enwedig i'n hardaloedd mwy gwledig. Pan gefais gyfarfod gyda chynrychiolwyr y diwydiant, fe wnaethon nhw ddangos yn glir y niwed a gaiff ei achosi gan y dreth hon. Rwyf wedi galw'n barhaus am ddileu'r polisi hwn.
Mae’r ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno trothwy ar lety gwyliau hunanddarpar drwy gynyddu nifer y diwrnodau y mae’n ofynnol iddynt fod ar gael i’w gosod o 70 diwrnod i 182 diwrnod mewn un flwyddyn yn peri pryder mawr i mi. O ganlyniad, mae llawer o berchnogion llety gwyliau hunanddarpar yn gorfod talu cyfraddau treth llawer uwch am nad ydyn nhw'n gallu bodloni’r trothwy uwch. Mae’r rheolau newydd yn dilyn pryderon bod llawer o eiddo ledled Cymru’n cael eu defnyddio fel ail gartrefi. Mae Llywodraeth Cymru wedi dweud mai bwriad y newid yn y meini prawf yw sicrhau bod eiddo’n cael ei osod yn rheolaidd fel busnesau llety gwyliau.
Mae'r newid hwn eisoes yn effeithio'n fawr ar lawer o fusnesau gwyliau ledled Cymru a bydd sgil-effeithiau eang yma yn y Canolbarth hefyd. Rwy'n poeni bod rhai busnesau eisoes yn gorfod cau, a fydd yn niweidiol i’r economi leol.
Rwyf wedi codi'r mater hwn yn rheolaidd yn y Senedd, yn enwedig gyda'r Prif Weinidogion blaenorol a phresennol. Rwyf wedi ceisio dangos pa mor anodd fydd y polisi hwn i fusnesau'r Canolbarth lle mae'r tymor gwyliau yn fyrrach nag mewn rhannau eraill o Gymru. Ynghyd ag aelodau o grŵp y Ceidwadwyr Cymreig, rwyf wedi galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno eithriadau pellach i'r polisi hwn, ac i leihau nifer y diwrnodau i 105 diwrnod, yn ogystal â chael pleidleisiau gorfodol yn y Senedd yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddileu'r rheol 182 diwrnod. Yn anffodus, nid yw Llywodraeth Cymru’n gwrando ac mae'n gwrthod adolygu'r ddeddfwriaeth hon.
Rwy'n parhau i alw ar Lywodraeth Cymru i fyfyrio ar y pryderon difrifol a fynegir gan ddarparwyr llety hunanddarpar ledled Cymru. Mae angen cefnogaeth Llywodraeth Cymru ar y sector, nid polisïau parhaus sy'n rhwystro ei dwf. Byddaf yn parhau i wrthwynebu'r materion hyn ac yn dal i graffu ar Lywodraeth Cymru. Mae achos clir dros newid.
Mae angen i’n diwydiant twristiaeth fod yn gryfach, gyda chymorth arferion newydd fel gwyliau gartref ac atyniadau twristiaid ecogyfeillgar newydd. Mae Banc Datblygu Cymru wedi tynnu sylw at y ffaith bod y busnesau twristiaeth a lletygarwch hyn yn dal i’w chael hi’n anodd dychwelyd i’w lefelau cyn y pandemig.
Mae twristiaeth yn hollbwysig i economi’r Canolbarth, ac yn cefnogi ein busnesau lleol yn ogystal â thynnu sylw at Bowys fel cyrchfan. Dyma un o'r cyfranwyr mwyaf at swyddi lleol, busnesau lleol a’r economi leol - felly mae mor bwysig ein bod ni’n parhau i gefnogi’r diwydiant.