Diweddarwyd: Awst 2024
Nid oes gan ardaloedd gwledig Cymru wasanaeth cystal â threfi a dinasoedd adeiledig o ran band eang a chysylltiad symudol. Mae datblygiadau technoleg a'r angen rheolaidd am gysylltedd da ar gyfer gwaith a hamdden, yn golygu nad yw signal symudol dibynadwy a band eang bellach yn foethusrwydd, ond yn anghenraid.
Gydol fy nghyfnod fel eich cynrychiolydd lleol yn y Senedd, rwyf wedi ymgyrchu dros well band eang a chysylltedd symudol ar gyfer Sir Drefaldwyn. Er bod cynnydd da wedi'i wneud, mae mwy o waith i'w wneud.
Symudol
Rwyf wedi bod yn cefnogi cynlluniau ar gyfer 16 mast symudol newydd ledled Sir Drefaldwyn. Y mastiau Rhwydwaith Gwasanaethau Brys hyn yw'r system gyfathrebu 4G newydd ar gyfer gwasanaethau brys Prydain.
Mae seilwaith allweddol yn cael ei ddarparu gan EE trwy uwchraddio ei rwydwaith presennol o tua 19,000 o fastiau ac adeiladu tua 700 yn fwy o fastiau 4G. Hefyd, mae'r Swyddfa Gartref yn ychwanegu at hyn drwy adeiladu 292 o fastiau i roi signal rhwydwaith symudol 4G i'r gwasanaethau brys yn rhai o rannau mwyaf gwledig ac anghysbell Prydain. Bydd hyn yn golygu gwell cysylltedd symudol o lawer i ni yn y Canolbarth.
Roedd Llywodraeth ddiwethaf y DU yn cydnabod yr angen i wella cysylltiad symudol pawb a bydd mastiau Gwasanaethau Ardal Estynedig yn cael eu rhannu â'r Rhwydwaith Gwledig a Rennir sy'n cael ei ddarparu gan yr Adran dros Dechnoleg Ddigidol, Diwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon yn San Steffan. Rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth newydd y DU yn parhau â'r gwaith pwysig hwn.
Fe wnaeth Llywodraeth ddiwethaf y DU ariannu’r gwaith uwchraddio ar safleoedd EAS i alluogi gweithredwyr rhwydweithiau symudol i ddarparu gwasanaethau symudol masnachol fel rhan o'r rhaglen Rhwydwaith Gwledig a Rennir. Roedd yr isadeiledd yn rhan o'r rhaglen SRN gyntaf yn y byd rhwng Llywodraeth y DU a phedwar gweithredwr rhwydwaith symudol y DU, a fydd yn gweld darpariaeth 4G ar gael yn 95% o Gymru. Bydd y rhaglen hefyd yn ein galluogi ni yma yn y Canolbarth i gael mynediad at gontractau symudol sy'n cystadlu, gyda hwb i ddarpariaeth pob un o’r prif ddarparwyr rhwydwaith.
Mae'r cynnydd ar yr holl fastiau newydd yn mynd yn dda, gyda disgwyl i bob un gael ei actifadu erbyn diwedd 2024 fan bellaf, ac mae pump eisoes ar-lein.
Mastiau sydd wedi dod ar-lein neu a fydd yn dod ar-lein yn 2024:
1. Y Fan, Llanidloes
2. Hen Neuadd (SY18), Llanidloes
3. Llangynog
4. Penffordd-las
5. Llanrhaedr-ym-Mochnant
Bydd 11 mast yn cael eu hadeiladu ar y safleoedd canlynol:
1. Coedwig Hafren, Llanidloes - Diwedd 2024
2. Manafon, Y Trallwng - Diwedd 2024
3. Rhiwargor - Canol 2024
4. Llyn Efyrnwy, Llanwddyn - Diwedd 2024
5. Ty'n-y-ffynon, Llyn Efyrnwy - Diwedd 2024
6. Maengwynedd, Croesoswallt – Wrthi'n cael ei adeiladu
7. Llanfyllin – Wrthi'n cael ei adeiladu
8. Tregynon – Wrthi'n cael ei adeiladu
9. Betws Cedewain – Wrthi'n cael ei adeiladu
10. Aberhosan, Machynlleth - Diwedd 2024
11. Hirnant, Abertridwr - Canol 2024
Byddaf yn parhau i geisio gweithio gyda'r Swyddfa Gartref o dan Lywodraeth newydd y DU fel y gwnes gyda'r un ddiwethaf a byddaf yn rhannu'r wybodaeth ddiweddaraf am gynnydd y safleoedd hyn ar y dudalen ymgyrch hon. Rwyf hefyd yn siarad yn rheolaidd â darparwyr rhwydwaith symudol i bwysleisio pwysigrwydd darparu gwasanaeth masnachol drwy'r mastiau hyn gan fod trigolion Sir Drefaldwyn wedi dioddef cysylltiad gwael yn rhy hir o lawer.
Band Eang
Mae cynnydd sylweddol yn cael ei wneud, gyda llawer mwy o gartrefi bellach yn gallu cael mynediad at gyflymder band eang da, ond mae llawer o gartrefi ym Mhowys yn dal i ddioddef cysylltiad gwael. Yn Sir Drefaldwyn, gall dros 89% o eiddo gael band eang cyflym iawn (>=30 Mbps), ac mae 61% yn gallu cael cysylltiad a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid (>1000 Mbps). Mae hyn yn is na'r cyfartaledd cenedlaethol o bron i 98% ar gyfer band eang cyflym iawn a'r cyfartaledd cenedlaethol o 81% ar gyfer gwasanaeth gigadid.
Rwy'n cwrdd â chynrychiolwyr y diwydiant yn rheolaidd ac mewn cyfarfod â rheoleiddiwr y diwydiant, Ofcom, buom yn trafod yr hawl gyfreithiol sydd gan gartrefi a busnesau yn Sir Drefaldwyn i ofyn am wasanaeth band eang addas a fforddiadwy o 10 mb/s, o dan y Rhwymedigaeth Gwasanaeth Cyffredinol ar gyfer Band Eang . Rwyf eisoes wedi cwrdd ag Openreach ar sawl achlysur eleni, gan gynnwys yn ddiweddar yn Sioe Frenhinol Cymru 2024. Amlinellodd Openreach i mi eu hymrwymiad i ehangu band eang ffeibr yn llawn ym Mhowys. Cefais hefyd fy nghyflwyno i'r dechnoleg Subtended Headend Exchange (SHE) newydd, sy'n ymestyn y rhwydwaith ffeibr llawn i ardaloedd anghysbell ac sy'n cael ei ddefnyddio gan Openreach.
Cyn yr etholiad cyffredinol, roeddwn mewn cysylltiad rheolaidd â Building Digital UK (BDUK), sef adran Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am gyflwyno band eang a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid ac ehangu signal symudol 4G mewn ardaloedd anodd eu cyrraedd yn y DU. Maen nhw’n gweithio gyda chyflenwyr a chymunedau i sicrhau bod pobl yn gallu cael mynediad at gysylltedd digidol cyflym a dibynadwy a all drawsnewid eu bywydau.
Cefais y wybodaeth ddiweddaraf gan BDUK am gyflwyno 'Prosiect gigadid' ledled Sir Drefaldwyn ac am y newyddion bod Broadway Group yn mynd i ddwylo'r gweinyddwyr. Roeddwn wedi cael sicrwydd y byddai ardaloedd sydd eisoes wedi'u nodi fel rhai sydd â statws blaenoriaeth taleb, ac nad ydyn nhw wedi'u cysylltu eto, yn parhau i fod yn gymwys i gael cyllid gan Lywodraeth y DU. Hyd y gwn i, nid yw hyn wedi newid ond gyda llywodraeth newydd bellach ar waith, byddaf yn ceisio sicrwydd ynghylch yr addewid hwn.
Prosiect Gigadid yw prosiect seilwaith gwerth £5 biliwn sydd â'r nod o ddarparu cysylltiad band eang a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid cyflym a dibynadwy i gartrefi a busnesau yn rhannau mwyaf anghysbell y DU. Mae'n brosiect a grëwyd gan Lywodraeth ddiwethaf y DU ac mae’n disodli cynllun Cyflymu Cymru Llywodraeth Cymru.
Mae BDUK wedi bod yn caffael contractau i ddarparu band eang a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid i ardaloedd sy'n annhebygol o gael eu cyrraedd gan gynlluniau masnachol cyflenwyr yn unig. Mae Sir Drefaldwyn wedi'i gynnwys mewn gwaith caffael trawsranbarthol sy'n cwmpasu’r Gogledd-orllewin, y Canolbarth a’r De-ddwyrain a lansiwyd y llynedd. Nod eu dull trawsranbarthol yw cyrraedd eiddo mewn ardaloedd lle’r ydyn ni wedi pennu nad oes digon o awydd yn y farchnad i gefnogi ymyrraeth leol neu ranbarthol.
Mae Llywodraeth y DU bellach wedi cyhoeddi ei bod yn parhau â gwaith Llywodraeth ddiwethaf y DU ar hyn ac wedi dyfarnu hyd at £800 miliwn o gyllid i Openreach, i ddod â band eang a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid i 312,000 o eiddo ledled y DU drwy Building Digital UK (BDUK). Mae'r fenter yn rhan o ymdrechion parhaus i wella seilwaith digidol mewn ardaloedd gwledig.
Cafodd y cytundeb, gwerth hyd at £800 miliwn, ei gwblhau ym mis Mehefin 2024 yn dilyn proses gaffael agored. Mae'r bartneriaeth hon yn canolbwyntio ar ranbarthau gwledig nad ydynt wedi'u cynnwys yn y ddarpariaeth band eang fasnachol bresennol oherwydd diddordeb neu gapasiti cyfyngedig darparwyr eraill
Nod y fenter yw ehangu band eang a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig ac anghysbell. Mae'r prosiect yn canolbwyntio ar gau'r rhaniad digidol trwy ddod â rhyngrwyd cyflym i ranbarthau sy'n annhebygol o gael eu gwasanaethu gan ddarparwyr masnachol. Gyda chyllid sylweddol gan y llywodraeth, mae'r prosiect yn gweithio mewn partneriaeth â darparwyr band eang, fel Openreach, i ymestyn seilwaith i'r ardaloedd anodd eu cyrraedd hyn fel rhannau o Sir Drefaldwyn.
Bydd y fframwaith yn cefnogi contractau yn ôl yn gofyn lluosog, pob un yn targedu clystyrau o eiddo mewn gwahanol rannau o'r DU. Yma yn y Canolbarth, rydyn ni’n rhan o un o'r ddau gontract yn ôl y gofyn cyntaf sy'n golygu ein bod yn un o'r ardaloedd cyntaf i elwa. Bydd yn darparu gwasanaeth i 42,200 o eiddo yng Ngorllewin a Gogledd Dyfnaint, Gogledd-orllewin Cymru, De-ddwyrain Canolbarth Cymru, drwy gontract gwerth £139.1 miliwn.
Bydd BDUK yn gweithio gyda chynghorau lleol ac Openreach i ddechrau'r gwaith seilwaith angenrheidiol, fel cloddio ffosydd a gosod ffeibr. Disgwylir i'r eiddo cyntaf gael mynediad at fand eang a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid erbyn dechrau 2025. Unwaith y bydd y rhwydwaith wedi'i sefydlu, bydd trigolion a busnesau yn gallu cysylltu â'r gwasanaeth gwell trwy eu darparwyr band eang.
Preswylwyr a busnesau yng Ngheri, Llanbrynmair a Thregynon oedd yr ardaloedd cyntaf yn Sir Drefaldwyn i allu gwneud cais am dalebau Gigadid am ddim gwerth £4,500, a fydd yn cael eu defnyddio gan Openreach tuag at adeiladu rhwydwaith ffeibr llawn cyflym iawn yn yr ardaloedd hyn. Mae rhagor o wybodaeth yma: Cynnig band eang ffeibr cyflawn i drigolion Tregynon, Llanbrynmair & Ceri, Powys (openreach.com).
Gallaf gadarnhau bod prosiectau talebau ar waith yn Aberriw, yr Ystog, Llangynog a Phennant, Llanrhaeader, a rhan fach o Snead (fel rhan o brosiect wedi'i leoli o amgylch Bishop’s Castle yn Lloegr).
Bydd y cynlluniau'n cael eu cyflwyno mewn ardaloedd eraill, gan gysylltu dros 47,000 o eiddo ledled y Canolbarth â band eang cyflym iawn.
Rwy'n aros am gadarnhad ynghylch sut y bydd cyhoeddiad Llywodraeth y DU am brosiect caffael band eang a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid yn effeithio ar y cynllun talebau ond mae arwyddion cynnar yn awgrymu y bydd cyhoeddi Prosiect Gigadid BDUK o gaffael Openreach yn disodli'r cynllun talebau, ond y bydd Openreach yn anrhydeddu addewidion talebau byw yn gyntaf.
Protocol Llais dros y Rhyngrwyd:
Beth yw Protocol Llais dros y Rhyngrwyd (VoIP)? Yn y bôn, mae llinellau tir yn y DU yn mynd yn ddigidol. Mae'r dechnoleg analog bresennol (y PSTN - Public Switched Telephone Network) sydd wedi cefnogi gwasanaethau ffôn a band eang ers degawdau yn dod i ben ac yn cael ei diffodd.
Erbyn diwedd mis Ionawr 2027, bydd y mwyafrif helaeth o gwsmeriaid yn cael llinell fand eang, gan wneud galwadau'r un fath ag y maen nhw heddiw, ond gan ddefnyddio technoleg 'Llais dros y Rhyngrwyd' sy'n defnyddio cysylltiad rhyngrwyd.
Bydd llinellau tir digidol yn haws i'w cynnal yn ôl darparwyr a byddant yn sail i lawer o'r gwasanaethau digidol newydd ar gyfer cartrefi a busnesau, gan ddarparu gwell gwasanaeth i gwsmeriaid.
Mae'r newid o linellau tir analog i ddigidol eisoes wedi dechrau mewn llawer o wledydd gan gynnwys yr Almaen, Ffrainc, Awstralia a Japan ac fe'i gwelir fel cam allweddol tuag at baratoi'r wlad ar gyfer dyfodol ffeibr llawn, i gefnogi uchelgeisiau Llywodraeth y DU i gael cysylltedd a all drosglwyddo data ar gyfradd gigadid.
Hwyrach y bydd yn destun pryder i lawer o gwsmeriaid sydd wedi arfer â'r hen linell neu sy'n oedrannus a/neu'n agored i niwed. Dylai cwsmeriaid sy'n symud i wasanaethau VoIP ac sy'n dibynnu ar eu llinell dir drafod eu sefyllfa a'u gofynion ar gyfer opsiwn wrth gefn gyda'u darparwr cyn iddyn nhw gael eu symud i wasanaethau VoIP. Y llynedd, cafodd y llywodraeth wybod am ambell i ddiffyg difrifol o ran sut roedd y diwydiant telathrebu yn rheoli'r symud. O ganlyniad, trefnodd yr Ysgrifennydd Technoleg, Michelle Donelan, gyfarfod ym mis Rhagfyr 2023 gyda darparwyr telathrebu blaenllaw'r DU fel Sky, BT, VMO2 a TalkTalk i drafod ffyrdd o ddiogelu aelwydydd agored i niwed yn well yn ystod y trosglwyddo. Mewn ymateb, mae'r prif ddarparwyr telathrebu bellach wedi llofnodi Siarter sy'n ymrwymo i fesurau pendant i amddiffyn aelwydydd agored i niwed. Fel y nodir yn y Siarter, bydd Darparwyr Cyfathrebu yn gweithio tuag at gael ymrwymiadau hirach ar waith y tu hwnt i'r isafswm awr. Mae hwn yn gam cadarnhaol a fydd yn helpu i sicrhau bod diogelwch yn parhau i fod wrth wraidd y newid cenedlaethol. Gellir dod o hyd i'r Siarter yma: https://www.gov.uk/government/publications/public-switched-telephone-network-charter.
Rwyf wedi cael gwybod bod yr amddiffyniadau canlynol ar waith ar gyfer cwsmeriaid:
- Ar gyfer cwsmeriaid BT nad oes ganddyn nhw fand eang yn eu cartref eto neu na allan nhw gael band eang ochr yn ochr â'u gwasanaethau llais, maen nhw’n cyflwyno gwasanaeth llinell dir pwrpasol newydd ar eu cyfer. Ni fydd hyn yn gofyn am unrhyw newidiadau yn y cartref o gwbl a bydd yn parhau i ddarparu llinell wedi’i phweru. Nid yw hon ar gael i gwsmeriaid band eang, gan na all y dechnoleg rydyn ni'n ei defnyddio ei chefnogi ar yr un llinell. Mae'n ddatrysiad dros dro tan 2030 fan bellaf. Bydd ar gael o fis Hydref eleni.
- Oni bai eich bod yn dewis symud, ni fydd BT yn trosglwyddo cwsmeriaid agored i niwed tan y gwanwyn yn 2025 ar y cynharaf. Ac ni fyddan nhw'n symud defnyddwyr teleofal nes eu bod yn gallu gwirio bod eu dyfais yn parhau i weithio wedi'r newid - maen nhw'n disgwyl gallu gwneud hyn ddechrau'r flwyddyn nesaf. Mae BT wedi dechrau symud cwsmeriaid nad ydyn nhw’n agored i niwed nad ydyn nhw’n defnyddio eu llinell dir o gwbl ac maen nhw’n disgwyl dechrau symud mwy o gwsmeriaid yn ddiweddarach yn yr haf. Lle mae ffeibr llawn ar gael, byddant yn symud cwsmeriaid i'r rhwydwaith hwn sydd wedi’i ddiogelu at y dyfodol a bydd pob cwsmer yn derbyn gwybodaeth helaeth am y newid ymhell cyn y diwrnod trosglwyddo.
- Bydd BT yn parhau i ddarparu cymorth ychwanegol am ddim i gwsmeriaid agored i niwed a'r rhai nad oes ganddyn nhw ffôn symudol neu sy'n byw mewn ardaloedd heb signal (ac felly na allan nhw ddibynnu ar eu ffôn symudol os bydd toriad pŵer). Mae hyn yn cynnwys gosodiadau peiriannydd yn y cartref am ddim, ffôn 'hybrid' am ddim (sy'n newid yn awtomatig i'r rhwydwaith symudol pe bai'r cysylltiad sefydlog yn methu) a/neu uned batri wrth gefn am ddim i gadw offer i redeg yn ystod toriad pŵer. Cyn bo hir, byddant yn sicrhau bod uned batri wrth gefn hyd yn oed yn well ar gael i roi mwy o dawelwch meddwl i gwsmeriaid y byddant yn gallu gwneud galwadau brys yn ystod toriad pŵer.
- Bydd BT yn dwysáu eu hymgyrch ymwybyddiaeth a gwybodaeth i gwsmeriaid. Mae BT yn dweud wrthyf eu bod yn bwriadu adeiladu ar eu rhaglen ymgysylltu ranbarthol - lle maen nhw'n cynnal cannoedd o ddigwyddiadau wyneb yn wyneb, cwrdd â miloedd o gwsmeriaid ac yn cynnal ymgyrchoedd yn y cyfryngau lleol - gan ymrwymo i ymweld â phob rhan o'r DU o leiaf unwaith yn rhagor. Bydd y Grŵp Cynghori ar Lais Digidol, sy'n cynnwys elusennau a sefydliadau sy'n cynrychioli cwsmeriaid, yn parhau i weithredu fel cyfaill beirniadol ar gyfer eu dull gweithredu ac maen nhw’n parhau i feithrin partneriaethau elusennol newydd ledled y wlad i helpu i godi ymwybyddiaeth. Ac maen nhw wedi cyd-sefydlu Bwrdd Gweithredu Teleofal newydd, gyda'r sector teleofal, awdurdodau lleol a Llywodraeth y DU, i sicrhau eu bod yn amddiffyn defnyddwyr teleofal - ac mae BT yn dweud eu bod nhw hefyd eisiau lansio ymgyrch ymroddedig i godi ymwybyddiaeth o deleofal cenedlaethol gyda darparwyr eraill a gyda chefnogaeth Llywodraeth y DU.
Pa opsiynau sydd ar gael yn y Canolbarth:
Datrysiad band eang symudol/4G:
Gellir gosod llwybrydd band eang i gysylltu’ch eiddo â band eang trwy rwydwaith symudol 4G. Nid yw'n golygu defnyddio ffôn symudol ac nid oes angen ceblau na llinell ffôn arnoch chi. Gellir gosod antena allanol ar ochr eich eiddo mewn ardaloedd lle na fydd signal 4G yn gryf o dan do. Erbyn hyn mae pecynnau data diderfyn ar gael gan nifer o ddarparwyr.
Cysylltiad lloeren:
Mae lloeren yn trosglwyddo data i ac o ddysgl ar eich eiddo i ddod â band eang i chi. Mae hyn yn sicrhau cyflymder lawrlwytho cyflym a dylai fod ar gael ym mhobman. Mae taliadau cysylltiad lloeren fel arfer yn cynnwys ffi untro i osod offer darlledu a chontract cyfnod penodol a delir trwy danysgrifiad misol. Mae rhagor o wybodaeth ar gael yn: Adolygiad ISP > - ISPs Band Eang Lloeren
Datrysiad Band Eang Cymunedol:
Mae hyn yn galluogi eiddo i ariannu datrysiad band eang cyflym iawn fel rhan o brosiect grŵp. Gellir dod o hyd i wybodaeth am sefydlu prosiect band eang cymunedol ar dudalen band eang dan arweiniad cymuned Cyngor Sir Powys.
Allwedd Band Eang:
Mae'r cynllun hwn yn darparu grantiau i ariannu (neu ariannu'n rhannol) costau gosod cysylltiadau band eang newydd ar gyfer cartrefi a busnesau yng Nghymru. Nid yw'n cynnwys costau rhentu misol. Rhaid i gysylltiadau newydd drwy'r cynllun hwn sicrhau newid sylweddol mewn cyflymder. Rhaid i'r cysylltiad newydd o leiaf ddyblu’ch cyflymder lawrlwytho cyfredol.
Yn anffodus, mae cynllun grant Allwedd Band Eang Cymru wedi cael ei oedi gan Lywodraeth Cymru o 7 Awst 2024.
Dywedodd Llywodraeth Cymru bod angen saib i ddiweddaru'r cynllun er mwyn adlewyrchu technoleg band eang newydd a newidiadau i'r farchnad ac i adolygu terfynau grant a sut mae'r cynllun yn cael ei redeg i sicrhau ei fod wedi’i dargedu, ei fod yn hyblyg ac yn ymatebol.
Dywedwyd wrthyf na ddylai'r saib bara mwy na 6 mis.
Os gwnaethoch gyflwyno cais am gyllid cyn 7 Awst 2024, gallwch barhau i gael mynediad at wasanaeth ar-lein Allwedd Band Eang Cymru i:
- wirio cynnydd eich cais
- gweld a yw’ch cais wedi'i gymeradwyo
- gwneud cais am dalu gosodiad cymeradwy
- gweld a yw'ch cais wedi'i dalu