Diweddarwyd Ebrill 2025
Newidiadau i etholiadau'r Senedd a mwy o Aelodau
Bydd cynnydd yn nifer yr Aelodau o'r Senedd o 60 i 96. Mae hyn yn dilyn pleidlais derfynol a gynhaliwyd yn 2024.
Pleidleisiodd Aelodau o’r Senedd Llafur a Phlaid Cymru, ynghyd ag unig AS y Democratiaid Rhyddfrydol, o blaid Deddf Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau). Pleidleisiodd holl Aelodau o'r Senedd y Ceidwadwyr Cymreig yn erbyn y ddeddfwriaeth hon. Nid oeddwn o blaid y ddeddfwriaeth, ac rwyf am nodi'r newidiadau a pham fy mod yn eu gwrthwynebu.
Mae pasio'r Bil hwn yn golygu y bydd maint y Senedd yn cynyddu i 96 Aelod o fis Mai blwyddyn nesaf. Mae'r system etholiadol yn newid hefyd i fod yn un sydd wedi'i seilio'n llawn ar gynrychiolaeth gyfrannol; bydd pleidleiswyr yn pleidleisio dros blaid yn hytrach nag ymgeisydd. Nawr mae'r ddeddfwriaeth wedi dod yn gyfraith, mae hyn yn golygu y bydd 16 etholaeth newydd ar gyfer y Senedd. Bydd 6 Aelod o'r Senedd ym mhob uwch etholaeth yn cael eu hethol, o restrau caeedig.
Ni fydd un aelod yn cynrychioli etholaeth bellach – yn hytrach, bydd sawl Aelod o'r Senedd yn cynrychioli ardal fwy. Yn fy marn i, bydd y cysylltiad rhwng yr etholwr a’r Aelod o'r Senedd yn cael ei golli. Mae pleidleiswyr yn deall ac yn disgwyl cael perthynas agos gyda'u haelod etholaethol ac yn gallu eu dal yn atebol os nad yw hynny’n digwydd.
Cyhoeddodd Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ei Benderfyniadau Terfynol ar gyfer Adolygiad 2026 o etholaethau'r Senedd ym mis Mawrth (2025). Cadarnhaodd y Comisiwn y 16 etholaeth newydd y Senedd sydd wedi’u creu trwy baru 32 o etholaethau seneddol y DU yng Nghymru. Bydd yr etholaethau hyn yn dod i rym yn awtomatig yn etholiad y Senedd yn 2026. Bydd etholaeth Sir Drefaldwyn a Glyndŵr yn cael ei chyfuno â sedd Dwyfor Meirionnydd i ffurfio etholaeth newydd yn y Senedd, a’i henw fydd Gwynedd Maldwyn.
Yn fy marn i, nid oes mandad cyhoeddus ar gyfer Senedd fwy nac ychwaith y newidiadau arfaethedig i'r system bleidleisio, felly ni ddylid gweithredu unrhyw un o'r cynigion hyn, ac yn sicr nid heb i'r cyhoedd gael dweud eu dweud mewn refferendwm. Ni chafodd gwelliant a gynigwyd gan y Ceidwadwyr Cymreig i’r Bil yn galw am refferendwm ei gefnogi gan bleidiau eraill.
Fy mhryder i yw y bydd Aelodau o’r Senedd y dyfodol yn cael eu hethol nid oherwydd eu perthynas bersonol â phleidleiswyr, ond yn hytrach oherwydd penaethiaid eu pleidiau. Credaf fod hyn yn anghywir ac yn ddrwg i ddemocratiaeth. Bydd yn costio hyd at £18 miliwn y flwyddyn, neu'r hyn sy'n cyfateb i 650 o nyrsys.
Dydw i erioed wedi curo ar ddrws a siarad â phreswylydd sy'n credu mai'r ateb i broblemau Cymru yw gwario miliynau di-rif ar fwy o wleidyddion. Yn fy marn, nid oes angen mwy o wleidyddion arnom ni, ond yr hyn sydd wir ei angen arnom ni yw mwy o feddygon, deintyddion ac athrawon.