Pryder am greu Parc Cenedlaethol
Diweddarwyd Awst 2025
Mae Llywodraeth Cymru wedi amlinellu cynlluniau yn ei Rhaglen Lywodraethu 2021-2026 i ddynodi Parc Cenedlaethol newydd yng ngogledd-ddwyrain Cymru, wedi’i leoli ar Dirwedd Genedlaethol bresennol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy. Pe bai'n cael ei sefydlu, dyma fyddai’r pedwerydd Parc Cenedlaethol yng Nghymru a'r cyntaf ers 1957. Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) sy'n arwain y broses werthuso.
Rhannwyd Ardal Chwilio gychwynnol yn 2023. Ceisiwyd adborth y cyhoedd, a gwnaed addasiadau. Cynhaliwyd yr ymgynghoriad diwethaf ar y map Ardal Ymgeisio wedi'i fireinio rhwng Hydref a Rhagfyr 2024.
Roeddwn i yn y cyfarfod cyhoeddus llawn dop yn Neuadd Bentref Llanrhaeadr, y llynedd. Roedd dros 250 o bobl wedi dod ynghyd a ches gyfle i ddweud fy nweud yn glir. Ers y cynigion, dydw i ddim wedi bod yn argyhoeddedig y byddai Sir Drefaldwyn yn elwa. Gallai newidiadau effeithio'n andwyol ar ymdrechion arallgyfeirio ffermydd, gan gyfyngu ar gyfleoedd i fusnesau gwledig sydd eisoes dan bwysau. Er gwaethaf ystod eang o bryderon a chwestiynau, nid oes sicrwydd digonol wedi'i ddarparu, ac rwy'n parhau i wrthwynebu'r cynigion.
Yn y cyfarfod eleni, dan gadeiryddiaeth Alun Elidyr, ffermwr a chyflwynydd ar S4C, tynnwyd sylw at wrthwynebiad lleol sylweddol i'r cynigion i gynnwys rhannau o Ogledd Powys o fewn ffiniau'r Parc Cenedlaethol newydd.
Roedd neges unfrydol y rhai a fynychodd y cyfarfod yn glir: does dim croeso i’r cynigion i greu pedwerydd Parc Cenedlaethol yng Nghymru, i gynnwys ardal fawr o Ogledd Powys.
Fodd bynnag, ers y cyfarfod mae yna bellach hefyd gynnig ar gyfer datblygiad fferm wynt, Mynydd Mawr, o fewn rhywfaint o'r ardal ddynodedig hon. Bu trafodaethau ynghylch a ellir adeiladu datblygiadau ffermydd gwynt mawr o fewn Parc Cenedlaethol.
Rwyf wedi archwilio'r holl bolisi cynllunio perthnasol sy'n ymwneud â'r mater hwn, a fy marn a'm dealltwriaeth i yw na all datblygiadau ffermydd gwynt dros 10 megawat o ran maint ddigwydd mewn ardal Parc Cenedlaethol yn ôl Polisi Cynllunio Llywodraeth Cymru. Dydy’r sefyllfa ddim mor glir os yw’r ardal ar gyfer datblygiad fferm wynt y tu allan i'r Parc Cenedlaethol ond y gellid ei weld o'r Parc.
Mae'r amseru’n eithaf pwysig i'r ddau brosiect. Rwyf wedi gofyn am ddynodiad y Parc Cenedlaethol, a bydd penderfyniad yn cael ei wneud cyn mis Mai y flwyddyn nesaf, ond nid yw hyn yn golygu y bydd y Parc Cenedlaethol ei hun yn dod i fodolaeth ar y pwynt hwnnw, byddai hynny'n digwydd yn ddiweddarach. Felly, yr hyn sy'n bwysig yw amserlen y ddau brosiect. Gallai fferm wynt gael caniatâd neu gael ei hadeiladu, a gallai Parc Cenedlaethol ddod i fodolaeth mewn ardal sy'n cynnwys fferm wynt yn ddiweddarach. Felly, mae'r potensial y bydd yna fferm wynt fawr mewn Parc Cenedlaethol, pe bai'r caniatâd cynllunio yn cael ei roi cyn i'r parc ddod i fodolaeth.
Mae yna rywfaint o ffordd i fynd ar y materion hyn o hyd, ond mae'n amlwg bod amserlenni’r ddau a phryd y byddai Parc Cenedlaethol yn dod i fodolaeth (os yw'r dynodiad yn cael ei gadarnhau) yn dal i fod yn anhysbys.